Opracowanie MCK Sokół | Małopolska
Paszyn - zjawisko w polskiej sztuce ludowej
Kraj: Polska
Region: Małopolska
Typ inspiracji: Sztuki wizualne
Inspiracja
W połowie lat siedemdziesiątych o Paszynie, do niedawna nikomu nieznanej wsi w pobliżu Nowego Sącz, mówiło się już, jako o zjawisku czy wręcz fenomenie w plastyce ludowej. Paszyński ośrodek sztuki ludowej przyciągał krajowych i zagranicznych znawców i kolekcjonerów, z najbardziej znanym – Ludwigiem Zimmererem. Paszyńscy rzeźbiarze i malarki na szkle zdobywali nagrody na konkursach sztuki ludowej, prezentowali się na licznych w latach 70. kiermaszach rękodzieła, ich prace „rozpierały się” w muzeach. Profesor Roman Reinfuss, juror w konkursie malarstwa ludowego na szkle zorganizowanym w 1976 r. w Rabce ocenił, że „Takiego zjawiska jakim jest Paszyn, ani dotąd nie było, ani też prędko nie będzie”.
Wszystko zaczęło się w 1957 r., kiedy parafię w Paszynie objął ks. Edward Nitka. Ubolewając nad biedą i społecznym wykluczeniem wielu ze swoich parafian, ksiądz szukał szansy „by rehabilitować opinię Paszyna”. Niespodziewanie pomógł mu w tym Wojciech Oleksy, głuchniemy brat paszyńskiego kościelnego, dzwonnik na Anioł Pański. Oleksy bywając na plebani często oglądał zgromadzoną przez księdza niewielką kolekcję sztuki sakralnej. Swój zachwyt wyrażał za pomocą gestów, jak pisze ksiądz – „głaszcząc się po sercu i potakując przyjaźnie głową”. Zachęcany przez duchownego zaczął rzeźbić. Coraz częściej przynosił na plebanię swoje prace. Pierwsze były niekształtne kielichy, proste monstrancje, a z postaci - wojowie lechiccy. Kolejnym odkryciem rzeźbiarskim był Mieczysław Piwko, wykonujący od czasu do czasu figurki do szopek i przydomowe kapliczki. Pod koniec lat 60. na tych pierwszych paszyńskich twórców zwrócił uwagę znany warszawski kolekcjoner Bolesław Nawrocki. Niedługo później Paszyn odwiedził kustosz Muzeum Etnograficznego w Warszawie dr Grabowski. O wsi zaczynało się robić coraz głośniej. W 1971 r. Oleksy został bohaterem obrazu telewizyjnego o rzeźbiarzach Sądecczyzny.
Prawdziwym przełomem był rok 1972 r., kiedy to w I Konkursie Współczesnej Rzeźby Ludowej Karpat Polskich, organizowanym przez muzeum w Nowym Sączu, wzięło udział 5 paszyńskich rzeźbiarzy. Oleksy i Piwko zdobyli współrzędną I nagrodę. II otrzymał Andrzej Głód – uczeń VII klasy. Ksiądz Nitka przypieczętował sukces swoich parafian plenerową wystawą przygotowaną wokół kościelnego dziedzińca z okazji wizytacji biskupa. Kilka pokazanych rzeźb trafiło do muzeum diecezjalnego w Tarnowie, stając się chlubą diecezji. Ku radości księdza, nareszcie „coś pękło, coś zaczęło się dziać”. Kolejni paszyniacy, zarówno koledzy szkolni Andrzeja Głoda, jak i starsi zaczęli rzeźbić. Ksiądz umiejętnie mobilizował nowych twórców. II konkurs rzeźby karpackiej, odbywający się 3 lata później, został zdominowany przez rzeźbiarzy z Paszyna. Na dobre zaczęła się historia Paszyńskiego Ośrodka Sztuki Ludowej.
Widzisz błąd? Znasz więcej informacji? Zgłoś nam to.
Napisz do nas.
Nowy Sącz
Polska Małopolska
